Šta je Nakba – najsumorniji dan za Palestince
Svake godine, 15. maja, obeležava se Dan Nakbe – sećanja na događaje koji su Palestince ostavili bez domova. Reč „nakba” znači katastrofa.
Naziv Nakba potiče iz dana prvih arapsko-izraelskih sukoba koji su počeli 15. maja 1948. godine, dan nakon što je Izrael proglasio nezavisnost. Britanski mandat nad Palestinom tada je bio pred samim krajem.
Većina Arapa koji su živeli na ovim prostorima napustila je oblast. Deo su proterale izraelske snage tokom rata. Stotine hiljade ljudi je raseljeno 1967. godine kada su počele arapsko-izraelske borbe na prostoru Zapadne obale i Pojasa Gaze.
Nikome od tih ljudi, uključujući i njihove potomke, nije dozvoljeno da se vrate.
Raseljavanje je dovelo do višegodišnjih nemira.
Danas je na svetu oko pet miliona Palestinaca kojima su Ujedinjene nacije dodelile status izbeglica. Žive u Jordanu, pojasu Gaze, Zapadnoj obali, Siriji, Libanu i istočnom Jerusalimu.
Trećina izbeglica živi u izbegličkim kampovima.
Svake godine Palestinci se okupljaju kako bi obilježili Nakbu, simbol gubitka njihovih domova.
Skup je praćen napetošću. Godinama unazad, na Dan Nakbe, tenzije sa Izraelom eskaliraju u nasilje.
Povratak raseljenih Palestinaca je glavni zahtev Palestine. Pozivaju se na rezoluciju Generalne skupštine Ujedinjenih nacija iz 1948. godine.
„Izbeglicama koje žele da se vrate kućama i u miru žive sa komšijama treba to omogućiti u najkraćem mogućem roku”, piše u rezoluciji.
Izrael kaže da je to nemoguće, jer bi povratak pet miliona ljudi preplavio zemlju u kojoj trenutno živi 8.5 miliona stanovnika.
Izrael i Palestina su se složili da se pitanjem izbeglica bave na kraju pregovora. Međutim, i sami mirovni pregovori su na dugom štapu.
Arapsko-izraelski rat 1948.
Napad 30. novembra bio je samo početak krvavog sukoba koji je u to vrijeme značio protjerivanje 700.000 ljudi i uništenje između 400 i 600 gradova za Palestince. Za njih je to bila Al Nakba, odnosno katastrofa.
I Izraelci i Palestinci su već tada počeli da organizuju paravojne grupe za odbranu, koje su se tokom čitavog mandata suočavale sa nemoći Britanaca. Izraelu su bile potrebne nove zemlje da bi naselio svoje stanovništvo, a pošto su bile u palestinskim rukama, sila je korištena za njihovu eksproprijaciju.
Tokom prvog rata, Izraelci su imali finansijsku pomoć od vjernika širom svijeta, što je omogućilo kupovinu sovjetskog i američkog oružja koje je organizacijama poput Hagane dalo odlučujuću tehnološku prednost u odnosu na Palestince.
Dakle, uprkos podršci zemalja Arapske lige kao što su Egipat, Liban i Jordan, Palestina je na kraju izgubila bitku, pri čemu su Izraelci zauzeli više teritorija nego što su UN dodijelile i ograničile svoje susjede na pojas Gaze i Zapadnu obalu.
Bolno sećanje
Izrael je nakon pobjede poduzeo program transformacije teritorije sa koje je protjeran najveći dio palestinskog stanovništva, kako bi na njima izgradio moderne poljoprivredne kolonije i gradove namijenjene Izraelcima.
Ovaj proces je institucionalizovan u Dalet planu tadašnjeg izraelskog premijera Davida Ben Guriona, koji je naredio uništenje arapskog stanovništva koje je ostalo na izraelskoj teritoriji. Metode za ovu konfiskaciju bile su posebno brutalne i kretale su se od bombardovanja civilnog stanovništva do bajonetiranja Palestinaca od kuće do kuće. Hagana je pribjegla i psihološkom pritisku, puštajući letke i proglase preko radija i razglasa, što je ulijevalo strah u tijela mještana.
Tako ispražnjene teritorije nacionalizirala je izraelska država, koja ih je davala u zakup pojedincima ili ih davala grupama doseljenika zajedno s poljoprivrednim zemljištem kako bi zamijenila palestinske farme i sela.
Ukupno je stvoreno 350 novih naselja, u procesu zamjene stanovništva koji je samo ubrzan teritorijalnom ekspanzijom Izraela u Šestodnevnom ratu i Prvoj i Drugoj Intifadi – posljednjim sukobima koji su značajno smanjili palestinski prostor na Zapadnoj obali.
Nakba je stvorila veliki broj izbjeglica čiji broj danas iznosi 5,9 miliona ljudi, raštrkanih po Bliskom istoku. Ipak, Palestinci su u svom egzodusu sa sobom ponijeli ključeve svojih kuća, koji su se prenosili s generacije na generaciju u nadi da će jednog dana uspjeti protjerati Izraelce i vratiti se kući, što ih je pretvorilo u simbol otpora.